Gizartea -

Euskara

"Jon Gotzonek gordin-gordinean plazaratzen ditu zailak diren gaiak"

Agurtzane Elordui EHUko irakasle eta Soziolinguistika Aplikatuko ikertzaileak Jon Gotzonen hizkuntza eta umore erabilera ikertu ditu. 2019an argitaratu zuen txostena ‘Bihotz ahots’ liburuan; orain, berriz, Cambridgeko Unibertsitateko 'Language in Society' aldizkarira iritsi da Elorduyren lana.

Jon Gotzon Aldaparena. Argazkia: EITB Media
Jon Gotzon Aldaparena.
Jon Gotzon Aldaparena. Argazkia: EITB Media

EITB Media

Whatsapp Facebook Twitter Telegram Email

Agurtzane Elordui EHUko irakasle eta Soziolinguistika Aplikatuko ikertzailea Gazteako "Dida" irratsaioko hizkuntza politika aldaketa hasi zen ikertzen, mende hasierako eta duela bospasei urteko programak ez baitziren berdinak. Tartean, Jon Gotzoni eutsi zion, "talka" bat zegoelako esatari batek "eman behar duen" eta Jon Gotzonen ereduaren artean.

Hari horri tiraka, Jon Gotzon Aldaparena, estilizazio parodikoaren bidez "benetako" euskalduntasunaren mugak hausten txostena idatzi zuen. 2019an argitaratu zuen 'Bihotz ahots' liburuan; orain, berriz, Cambridgeko Unibertsitateko Language in Society aldizkarira iritsi da Elorduiren lana.

Ikerketari ekin zion garaian, hainbat txosten argitaratu ziren. Horien arabera, fikzioaren, umorearen eta beste adierazpen sortzaileen bidez, hizkuntza gutxituen normalizazio prozesuetan "komunitatearen barruan egon daitezkeen tentsioak" plazaratzen ziren. Orduan konturatu zen Elordui Jon Gotzonen kasua hori zela: "Beti oso kritikoa da, nolabait gizarteko zenbait gai plazaratzen ditu".

Umorearen funtzioez baliatzen zela azaldu du Elorduik, bereziki ahots bikoitza deritzonaz: "Ez dakizu esaten duena egiaz edo brometan den. Anbiguetate horren barruan gordin-gordinean plazaratzen ditu zailak diren gaiak".

Esatariak jorratzen dituen gaien artean batekin geratu zen, euskalduntasunarekin: "Euskaldun berri eta euskalduntasun kontzeptu oso zurrunak zalantzan jartzen zituen beti. Aldarrikapena zegoen umorearen atzetik". Ideia horretatik abiatu zen ikertzera Jon Gotzonek gidatutako hainbat atal: Basetxea Jon Gotzon (2005), Tribuaren Berbak (2014) zein Jongik nola, jo cómo mola (2018), baita Jon Gotzon gaztetan (2011) bideo esketxa ere.

Jon Gotzonena parodia bat bada ere, euskañola irrati publikoan entzuteak jendeari "lasaitasuna" ematen diola deritzo Elorduik: "'Edozein modutan hitz eginda ere, zu gutako bat zara'. Hori da etengabean Jon Gotzonek bidaltzen duen mezua. Galdetzen diote euskalduna al den eta berak esaten du: '¡Por supuesto!'". Garrantzitsua da umoreak hizkuntzaren bidez halako "zirrikituak" zabaltzea, horrela hitz egiten dutenak badirela erakustea eta zilegi dela hala egitea.

"Horrek ez du nahi esan Jon Gotzon eredugarria denik inorentzat. Tontoa izan behar zara benetan hori pentsatzeko. Eta gazteak ez dira tontoak. Badakite eredugarria den euskara Julenena [Telleria] dela", adierazi du Elorduik.

Gazteen euskara ikertzen

Umoreaz gain, 2018tik gazteen hizkuntza erabilera ere ari da aztertzen. "Ez Gaztea, gazteak baizik". Iazko euskararen egunean, esaterako, Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatean urteroko irrati maratoia antolatu zuten, euskaldun berrien eta euskara ama-hizkuntza dutenen arteko harremanen inguruan. Gaiaz hausnartzeko aukera izan zuen Elorduik: "Euskara testuinguru informaletan erabiltzen dugunok badakigu askotan ibiltzen garela euskaratik erdarara; switch-a konturatu gabe egiten dugu. Erdarakada bat jatortzat hartzen da. Euskaldun berri batek egiten badu, ezgaitasuna da. Bikoitza da gure irizpidea". Hizkuntzen artean aldatzea "erakargarria" egiten da zenbait kasutan, umorea egiteko, antza.

Kode-aldaketa aspaldidanik ikertu da, baina "fenomeno berri bat" dago orain: "Gazteen artean ingelesa hasi da sartzen. Esku artean ditugun adibideak dira hasi euskaraz, segi erdaraz eta amaitu ingelesez. Jon Gotzonek ere neurri batean hartu du joera hori". Gazteei kode-alternantziaz galdetuta, erantzuten dute hizkuntza bera mantentzeak ez duela "grazia berbera". Orain, gazteek hizkuntzaren erabilera horri zer funtzio eta balio ematen dizkioten aztertu nahian dabiltza.

Aurrera begira, ekainerako udako ikastaro bat ere antolatu dute: "Gazteen ahotsak". Nazioartean pisu handia duten hainbat ikerlarik eta hemengo ikerketa taldeek parte hartuko dute bertan. Izan ere, Elorduiren hitzetan, hizkuntza gutxitua duten komunitateetan izaten diren talka horiek "ez dira soilik Euskal Herrian gertatzen"; Galizian, Katalunian, Irlandan… ere izaten dira.

Hau zure interesekoa bada, baliteke beste gai hauek ere izatea
Euskaraz EHU berriak Gizartea bideoak Albisteak Gaur Albisteak Gaztea online Gazteak gaur