Hiru euskalki bereizi ditu EHUko ikerlari talde batek

EHUko ikerlari talde batek hiru euskalki daudela zehaztu berri du: mendebaldekoa, erdialdekoa eta ekialdekoa. Adituon ustez, 100 urte barru euskalkiak izaten jarraituko dugu, gaur egungoen berdinak izango ez direla nabarmendu badute ere.

Gotzon Aurrekoetxea EHUko Letren Fakultateko irakaslearen gidaritzapean, "Euskalkien sailkapen berria" egin du Euskararen Bariazioa Aztertzeko Ikerketa Taldeak (Eudia).

EHUk ohar batean gogorarazi duenez, Louis-Lucien Bonapartek 1863an zortzi euskalki bereizi zituen; Resurreccion Maria de Azkuek, zazpi; eta Koldo Zuazo hizkuntzalariak (XX. mendean), bost.

Metodologia aldaketa

Eudiak euskalkiak zehazteko metodologia aldatu du. Orain arte, hizkuntza-ezaugarrien aukeraketan oinarritu izan dira bereizketak. Oraingo honetan, ordea, "Euskararen Herri Hizkeren Atlasak"-EHHA egitasmoak argitaratutako liburukietan biltzen den informazioa erabili dute, hots, euskararen eremuko 145 herritan jasotako lexikoaren eta gramatikaren informazio zabala.

Hori oinarri, hiru euskalki bereizi dituzte: mendebaldekoa, erdialdekoa eta ekialdekoa. Aurrekoetxeak azaldu duenez, euskalki kopurua murrizteak ez du esan nahi euskara hainbeste aldatu denik, eta metodologiari egotzi dio aldea.

Hala, ez da euskalkirik galdu, eta etorkizunean ere ez dira galduko. "Ez dago zalantzarik 100 urte barru ere euskalkiak izango direla. Kontua da ez direla oraingo euskalkiak modukoak izango", adierazi du. Aurrekoetxearen esanetan, "kultura hiritartu ahala eta gehienon bizimodua hirietan gauzatu ahala, dialekto sozialak edo soziolektoak sortuko dira eta bariazio geolinguistikoa gutxituko. Hots, hizkuntzak aldatzen jarraituko du eta hizkuntza bariazioa ikergai izango da, nahiz bariazio hori desberdina izango den, hala beharrez".

Are, Euskal Herrian soziolektoen "lehen zantzuak" agertzen hasiak direla ohartarazi dute ikerlariek. Adibide gisa, herri berean bizi diren euskaldunberrien eta euskaldunzaharren artean dauden "desberdintasun nabari eta begi-bistakoak" aipatu dituzte, edota "gazteen artean zenbait hotsen ahoskeran edo zenbait egituretan" atzemandako aldaketak.

Euskalkien eta euskara batuaren arteko harremanaz galdetuta, Aurrekoetxeak esan du ez dela gatazkatsua, "bi hizkuntza erregistro" direlako. "Bestalde, badago euskara batuarekin uste bat, adibidez, sentimenduak azaltzeko ez duela balio. Nik nahiago dut esatea gabezia hori esaten duenak daukala, eta ez hizkuntzak edo erregistro horrek", erantsi du.

Azkenik, Aurrekoetxeak uste du etorkizuneko euskararen oinarriak gazteen hizkeran daudela.