'Mapa berriak marraztu beharko ditu Europak'

Bernardo Atxaga idazleak eta Igor Calzada soziologoak gertutik ezagutzen dute Eskozia. Biek ala biek independentziazaleen goranzko joera nabarmendu dute.

Iazko martxoan Alex Salmond Eskoziako lehen ministroak independentziari buruzko erreferenduma egiteko data iragarri zuenetik, Euskal Herriko eragile sozial eta politiko asko hara begira daude, baita Bernardo Atxaga idazlea eta Igor Calzada Oxfordeko Unibertsitateko irakaslea ere. Gertutik ezagutzen dute Eskozia, eta interes handiz ari dira prozesua jarraitzen. Irailaren 18ko galdeketaren emaitzak emaitza, independentziaren aldekoen goranzko joera nabarmendu dute biek, Radio Euskadin eta Euskadi Irratian egindako elkarrizketan.

Eskozian eta Erresuma Batuan demokrazia ulertzeko duten moduan dago Eskoziako prozesu independentista ulertzeko gakoa, Calzadaren hitzetan. Herrialde horietako kultura politikoa azpimarratu du soziologoak. "Eskozian, eta baita Erresuma Batuan ere, duten kultura politikoak ez du zerikusirik Euskal Herrian eta Espainiako Estatuan dugunarekin. Hango demokrazia askoz ere helduagoa da gurearekin alderatuta", esan du. Erreferendumean independentzia gailenduko ez balitz ere, "Eskoziak independente izaten amaituko du, independentzia geratzera dator eta".

Eztabaidaren mamiaz galdetuta, soziologoak adierazi du ukaezina dela eredu ekonomikoak prozesu honetan duen pisua. Horren iritzian, "langileen botoa erabakigarria" izango da. "Westminsterreko boteredunen menpeko izatearen sentipena geroz eta zabalduago dago, eta horrek ezinegon handia sortu du Eskoziako gizartean, langile xumeen artean", gaineratu du. Hori dela eta, eskoziarrek "arrazoi ekonomikoak tarteko" egin nahi dute alde Erresuma Batutik, "ez identitate arrazoiengatik".

Katalunian eta Euskal Herrian ez bezala, "normaltasunez" eta "errespetuz" bizi dute prozesu soberanista Eskozian, "zatiketa sozialik gabe". "Identitate guztiak elkarrekin, normaltasun osoz, bizi dira", esan du irakasleak. Elkarbizitza horren atzean, Calzadaren iritzian, "kultura politikoa" dago.

Independentzia Eskoziara "gelditzera" datorrela eta "epe laburrean" Europak "mapa berriak marraztu" beharko dituela gaineratu du, "horrelako prozesu asko egongo direlako Europan; joera bat da".

Tradizioa eta identitatea

Bernardo Atxaga idazle asteasuarrak ere ondo ezagutzen du Eskoziako errealitatea. Edinburgoko Nazioarteko Liburu Azokan askotan egona da, eta lotura estua du Eskoziarekin. Calzadarekin bat dator Atxaga prozesuaren erdigunean herrialde hartako "kultura politikoa" jartzean. "Helburu jakin batekin abiatu dute bidea eskoziarrek, eta aldaketa handi baten atarian egon gaitezke, aldekoek zein kontrakoek errespetatuko duten bidean", esan du.

Prozesuaren muinean eredu sozioekonomikoa jarri du idazle asteasuarrak ere. "Petrolioaz eta aberastasunaz asko hitz egiten da Eskozian. Izan ere, eskoziarren irudikoz, euren petrolioaren etekinak konpainia handietara eta konpainia horiek kudeatzen dituzten politikarien poltsikoetara doaz, eta hori, egia edo gezurra izan, herriari galdetu behar zaio. Eurena dena eurek kudeatu nahi dute eskoziarrek, ez dago besterik", gaineratu du.

Dena dela, eztabaida ekonomikoa lehen lerroan dagoen arren, Eskoziak tradizio eta kultura propioak dituela ukaezina dela esan du Atxagak; beraz, "identitatearen eztabaida ere hor dago". Gaeleraren egoera ekarri du gogora Atxagak. Hizkuntza gutxitua izan arren, erreferendumaren kanpainan inoiz baino toki gehiago izan duela adierazi du. Eredu ekonomikoaren eta identitatearen eztabaidek bidea elkarrekin egin behar dutela uste du.

Etorkizuneko Europaren mapa desberdina izango dela esan du Atxagak ere. Horren hitzetan, Europan herritar asko eta asko ez dira dauden lekuan eroso sentitzen. "Eskoziako prozesuak eta antzekoek Europa berria marraztuko dute, eta Euskal Herrian eta Katalunian ere, mapa beste kolore batez marraztu beharko dugu", zehaztu du.

Gaelikoaren lekua Eskoziako gizartean

Eskoziako ekonomian gaelikoak duen eragina ikertu zuen Jose Mari Zendoia EHUko irakasleak. Gobernutik politikak ezarri ezean, beltz ikusten dio etorkizuna gaelikoari.

Eskoziako gizartean gaelikoak duen lekua zein den ikertu zuen Jose Mari Zendoia EHUko irakasleak. Ekonomia aplikatuan aditua, 'Hizkuntza gutxituak eta ekonomia: Gaelikoaren kasua' izenburupean argitaratu zuen ikerketa-lana 2011n, Eusko Jaurlaritzaren eta Glasgowko Unibertsitatearen arteko hitzarmen baten baitan. Zendoiak uste du gaelikoak egiturak behar dituela, horren etorkizuna bermatu nahi bada.

Eskozian, 5 milioi biztanleko herrialdean, 60.000 inguru dira gaelera hiztunak, komunitate oso txikia. Zein da gaelikoak Eskoziako gizartean duen lekua?

Azken zentsuaren arabera (2011), hiztun kopuruari dagokionez, Eskoziako gaelikoa (gàidhlig) hutsaren hurrengoa da Eskoziako gizartean, eskoziar 'arrunt' batentzat (hau da, "no skills in Gaelic" % 98,3rentzat) izan ez den errealitate bat da.

Gaeliko hiztunen multzoak Highlands aldeko eremu periferiko eta urrunetan kokatzen dira (12.000 inguru, kontuan hartuz hitz egiteko gai diren guztiak), hala nola Hebridak artxipelagoko zenbait zonaldetan (14.000). Glasgow hirian ere hiztun kopuru esanguratsu bat dago (5.000), eta neurri txikiagoan Edinburgon (2.000), baina hiri horietako biztanleria osoarekin alderatuta, oso multzo txikia da.

Gaelikoaren presentzia kalean ikusezina da, hizkuntza-paisaia ingelesez dago, eta gaelikoz idatzitako ezer topatzea salbuespena da. Zenbait whiski markaren izenak dira gaelikoz ikusgai dauden hitz bakarrenetakoak. Esango nuke eskoziar gehien-gehienek ez dakitela nola esaten den Eskozia gaelikoz (Alba, hain zuzen ere).

Herrialdearen bideragarritasun ekonomikoan zentratu da, batez ere, independentziaren aldekoen eta kontrakoen kanpaina. Identitateak, zer pisu du eztabaida honetan?

Eskoziaren historia oso konplexua da eta identitate ugari sortu ditu. Zenbait lekutan (Glasgown, esaterako) gizartearen zatiketa Ulsterrekoaren antzekoa da, batez ere Irlandatik etorritako immigrazio handia egon izan delako. Edozein modutan, badago eskoziar 'nortasuna' deitu genezakeena, identitate desberdinek partekatzen dutena eta modu desberdinetan bizi dutena.

Hori hala izanik ere, bertako hizkuntzarekiko, gaelikoarekiko, atxikitze sentimendua oso txikia da. Adibide gisa: Scottish National Party (SNP) alderdiaren webean ez da hitzik agertzen gaelikoz, eta orri horretako bilatzailean "gaelic" hitza sartuz gero ikusten da hizkuntzari buruzko azken berria 2011. urtean eskegi zutela, Parlamentuak gaelikoaren bigarren plangintza aldia onartu zuenean.

Hizkuntza, lurraldea eta ekonomia. Nola uztartzen dira hiru espazio horiek Eskozian?

Gorago esan bezala, gaelikoa eremu oso periferikoetan soilik erabilia da eguneroko hizkuntza gisa, eta gainera, eremu horiek bata bestearengandik oso urrunduak daude. Zonalde periferikoa izateak esan nahi du ere garapen ekonomiko gutxiko eremuak direla, lehen sektorearen eta batez ere turismoaren mendekoak, eta hirietarako emigrazioa da gazte askorentzako irtenbiderik hoberena. Nahasketa txarra hizkuntzaren biziraupenerako.

Esan beharra dago, dena den, gaeliko hiztunen komunitateak nolabait kohesionatzeko tresna indartsuak badirela: BBCren Radio nan Gaidheal irrati-katea eta BBC Alba telebista kanala.

Bestalde, Eskozian egin nuen ikerketa-lanaren ondorioetako bat honakoa zen: hirietan bizi diren gaeliko hiztunek bertako batez bestekoak baino bizi-kalitate hobea dute, baina eremu elebidun tradizionaletan aurkakoa gertatzen da. Honen arrazoiak aztertu gabe daude, baina nire hipotesia da Glasgow edo Edinburgoko biztanleentzat gaelikoa jakitea plus bat dela (esaterako, lanpostu hobeak lortu dituztelako irakaskuntzan edo hedabideetan), baina Highlands edo uharteetan bizi diren gaeliko hiztunak, berriz, nolabait baztertuak geratu direla kanpotik etorri diren ingeles elebakarrengandik.

Eskoziako egungo egoera soziopolitikoaren erdian, hizkuntzaren transmisioa eta biziraupena bermatzeko zein gutxieneko adostu beharko lirateke?

Gaelikoaren egoera oso ahula da, eta etorkizuna nahiko beltza. Nire ustez, behar-beharrezkoa litzateke irakaskuntza-sisteman gaelikoa benetan txertatzea, gaeliko hiztun proportzio handiena duten lurraldeetan (gogoratu Lewis irla dela lekurik elebidunena, eta biztanleen erdiak besterik ez du gaelikoa ezagutzen) murgiltze ereduak ezarri beharko lirateke gutxienez eremu horietan hizkuntzaren trinkotasuna mantentzeko.

Bestela, gaelikoaren prestigioa gizartean sendotzeko neurriak hartu beharko lirateke, eta horretan Administrazioak, politikariek eta pertsona ezagunek hizkuntzaren aldeko jarrera eredugarriak hartu beharko lituzkete. Eskoziako Parlamentuan eta Gobernuaren menpeko erakundeetan gaelikoaren presentzia oso oso urria da. Arlo horretan bakarrik, badute nahiko lan egiteko.

1998an Eskoziak autonomiaren zati bat berreskuratu zuenetik, Eskoziako Parlamentua eta gobernu propioa, urratsik eman al da gaelikoaren normalizazioan?

Aipatu dudan bezala, 2011n onartu zen gaelikoa sustatzeko bigarren plangintza aldirako egitasmoa (lehenengoa 2005ean onartu zen). Ni ordutik ez naiz Eskozian egon, baina badut susmoa legearen aukerak garatzeko indar gutxi dagoela.

Bord na Gaidhlig da gaelikoa sustatzeko erakundea. Berez entitate autonomo bat da (Administraziotik kanpokoa), baina Eskoziako Gobernuak hizkuntza politikarako zeregin nagusiak esleitu dizkio. Programa desberdinak bideratzen eta koordinatzen ditu: irakaskuntzan gaelikoa ezartzen joateko plangintza, ikasmateriala sortzeko lana, gaelikoz idatzitako liburuen argitalpena sustatu, hedabideentzako subentzioak bideratu, eta abar.

Eskozian, zeintzuk dira gaelikoaren transmisiorako egiturak?

Eremu gaelikoetan familiaren papera behera doa; ikusi besterik ez dago gaelikoaren ohiko lurraldeetan elebidunen portzentajeak behera egin duela zentsu batetik bestera azken hamarkadetan.

Hezkuntza sistema ere ahula da gaelikoaren transmisiorako. Eremu elebidunetan badaude gaelikoa erabiltzen duten zentroak, betiere ingelesa ere erabiltzen duten ikasgelak partekatzen dituzten ikastetxe berean; alegia, ez dago gaelikoz soilik bizi den ikastetxerik. Gainera, normalean lehen hezkuntzan soilik erabiltzen da gaelikoa. Kurioski, salbuespen bakarra Glasgown dago, bertan kokatzen delarik lehen hezkuntzatik unibertsitate-aurreko mailataraino soilik gaelikoa erabiltzen duen ikastetxea (Sgoil Ghaidhlig Ghlaschu).

Ikusi den bezala, hedabideak dira gaelikoaren sustapenerako tresna nagusiak gaur egun. Berez, BBC Alba gaelikozko telebista kateak gaeliko-hiztunen kopuru osoa baino audientzia handiagoa du, programak ingelesez azpititulatuta eskaintzen baitira. Horrek ere laguntzen du hizkuntza ezagutzen ez dutenen artean gaelikoaren aldeko jarrera eduki dezaten.

Emaitzak emaitza, badirudi Eskozian herritarrei beren iritzia galdetzea ez dela gizartea zatitzea bezala ulertzen

Ez dut esango Erresuma Batuko demokrazia perfektua denik (soilik begiratu behar da zein klasista den hango gizartea), baina Estatu espainolean nagusi den jokaerarekin ez dago alderatzerik. Agian, han boterea sotilagoa da eta erreferendum beharrik gabe lortu du gehienetan hiritarrak berarekin lerrokatzea, baina espainiar botereak erabiltzen duen konbentzimendurako arrazonamendua ("zuek gurekin egongo zarete nahi baduzue, eta ez baduzue nahi baita ere gurekin egongo zarete, eta bigarren kasu hau bada, gurekin egotera behartzeaz gain ahal dugun gehiena izorratuko zaituztegu", spanish style delakoa) Erresuma Handian ezinezkoa litzateke.

Eskoziako erreferendumaren eragina ekonomian

Iberdrola eta Gamesa dira, egun, Erresuma Batuan negozioak dituzten euskal konpainia nagusienak. Dudarik gabe, independentziari buruzko prozesuak interes handia piztu du euskal enpresarien artean.

Energiaren alorra, batez ere, eolikoarena, negozio iturri garrantzitsu bilakatu da azken hamarkadetan Eskozian eta Erresuma Batuan. Alor horretako mundu osoko enpresak hara begira daude, tartean, Iberdrola eta Gamesa euskal enpresak. Bi konpainiok aspaldi egin zuten horren aldeko apustua eta filialak jarri zituzten martxan Erresuma Batuan. Scottish Power konpainia elektriko eskoziarra, esaterako, Iberdrola taldearena da. Horregatik, Eskozian zabaldu den prozesu independentista adi ari dira jarraitzen euskal enpresariak, batez ere, han inbertsioak dituztenak. Inork ez du balizko etorkizun berri baten inguruan hitz egin nahi, baina etorkizunean sor daitezkeen aukera ezberdinak aztertzen ari dira jada.

Irailaren 18ko erreferendumean independentziaren aldeko botoak gailenduko balira, agertoki berri bat zabalduko litzateke enpresarientzat. Jokaleku berri horren abantailen edo desabantailen inguruan eztabaidan hasi gabe, Jesus de Blas Credit Agricole Mercagenteseko analistak uste du independentziak irabaziz gero "aldaketa handiak izango direla, nahitaez". "Estatu berri bat sortzeak legedi berri bat ezartzea esan nahiko luke, joko-arau berriak bertako enpresentzat; pizgarri berriak, laguntza politika berriak… Beraz, enpresek arau horietara moldatu beharko lukete euren jarduna", esan du.

Enpresarientzat, dena dela, giltzarria dirua izango dela nabarmendu du De Blasek. Hau da, dirua aldatuko balitz, horrek ondorio zuzenak izango lituzke inbertitzaileengan. "Erresuma Batuak Eskoziari libera erretiratzea erabakiko balu, eskoziarrek diru berri bat atera beharko lukete merkatura. Diru berria, noski, ahulagoa izango litzateke, balio baxuagokoa, eta, beraz, inbertitzaileak galtzen aterako lirateke. Oso sinplea da: inbertsioak badituzu herrialde batean eta herrialde horretako diruak balioa galtzen badu, zure inbertsioek balioa galduko dute", zehaztu du.

Iberdrola, Londresera begira

Energia berriztagarrien alorrean Iberdrola inoizko inbertsiorik handiena egiten ari da, Scottish Powerren bitartez, Britainia Handiko ekialdeko kostaldean, Eskoziako uretan; urpeko parke eolikoa egiten ari dira. Erresuma Batuko Gobernuak iazko ekainean eman zion oniritzia 400 milioi euro inguruko proiektu erraldoi honi. Munduko parke eolikorik handiena martxan jartzeko asmoa dute.

Londres gune estrategiko bihurtu da Iberdrolarentzat. Azken urteotan, hiriburu horretan aurkeztu ditu bere emaitza ofizialak eta aurreikuspenak. Londresen eta Edinburgoren arteko merkataritza harremanek, beraz, pisu eta zeresan handia dute Iberdrolaren orainean eta etorkizunean.

'Westminsterretik aparte hazi da Eskoziako politika'

Londresko politika urrun sentitzen dute eskoziarrek, eta sentimendu horrek hauspoa eman dio independentziaren aldeko sentimenduari azken urteotan, John MacInnes irakasle eskoziarraren aburuz.

John MacInnes Edinburgoko Unibertsitateko Zientzia Politikoetako irakaslearen esanetan, Eskozian independentziaren aldeko sentimenduak goraka egin du azken urteotan Londresko politikariak geroz eta urrunago sentitu direlako.

"Westminsterreko Parlamentuan pentsamendu neoliberala nagusitu da, eta Eskoziako politika hortik kanpo hazi da azken urteotan. Bestalde, Eskoziako gizarteak demokrazia eskatzen du", gaineratu du. Horren ustez, independentziak "Britainia Handiko politikaren balio nagusiei eusten" lagunduko du.

MacInnes irakasleak ez du uste erreferendumaren emaitzak gizartearen haustura ekarriko duenik, edozein dela ere. Horren ustez, bi aldeek emaitza onartuko dute, baita erabaki baten zein bestearen ondorioak ere. Baina autogobernu gehiago eskaintzeak "ez du itzaliko eskoziarrek duten independentzia grina", dio irakasleak.

"Independentziazalea, baina ez abertzalea" da bera, MacInnesen esanetan. Independentziaren aldeko emaitzak, halaber, argia izan beharko luke, zalantzarik gabekoa. Hala ez balitz, eta independentziaren aldekoek ozta-ozta irabaziko balute, Eskoziak ez luke Britainia Handitik irten beharko. "Zer nazio berri jaio liteke bere herritarren erdia aurka izanda?", galdetu du.

Eskozia independente bat ekonomikoki bideragarria izan litekeela ez du zalantzan jartzen MacInnesek, baina ez du uste baiezkoaren aldeko kanpainak dioen bezain samurra izango denik. "Zailtasun ekonomikoak izango dira", dio. Baina Britainia Handiak bere mehatxua gauzatu eta liberatik kanpo utziko balu Eskozia, irakasle eskoziarrak ez du dudarik Estatu berriak Britainia Handiaren zorra ez lukeela bere gain hartu beharko.

MacInnesen esanetan, "nazioak irudimen politikoaren eta borroken emaitza dira, ez nortasunaren ondorio".

'Betiko argitu beharra daukagu auzi hau'

David Whitton laborista erreferenduma egitearen alde dago, baina ezezkoa aldarrikatzen du. Erresuma Batuan jarraitzeak abantaila gehiago ditu Eskoziarentzat, bere ustez.

Alderdi Laboristako kidea da David Whitton. Eskoziako Parlamentuan legebiltzarkide izan da urtetan, baita Eskoziako gobernuetan aholkulari ere. Sinetsita dago ezezkoak irabaziko duela irailaren 18an, nahiz eta emaitza oso estua izango den ziur izan. Emakumezkoen erabakia gakoa izan liteke.

"Emakumezkoek dute giltza. Erabakia argi ez dutenen artean emakumezko asko dago. Zergatik? Banatzearen arriskuekin arduratuta daudelako. Aberriaren segurtasun eta egonkortasunarekin kezkatuta daude, baina, batez ere, eurei asko axola zaien kontuekin, osasun sistemaren etorkizunarekin, adibidez", esan du.

Better Together ezezkoaren botoa aldarrikatu duen alderdi unionisten elkartearen lanarekin pozik da Whitton. "Inkesta gehienek irabazle izango garela diote", aurreikusi du, “eta gure arrazoiak ondo azaltzen ari gara. Duda-mudan daudenak gureganatuko ditugu", esan du.

Zergatik jarraitu Erresuma Batuan? Politikari eskoziarrak ez du zalantzarik: "Eskozia, Ingalaterra, Gales eta Ipar Irlandak osaturiko batasunak 300 urte ditu. Europako sendo eta iraunkorrenetakoa da. Segurtasuna eta egonkortasuna bermatzen ditu baina, batez ere, abantaila handiak ekarri dizkigu eskoziarroi. Egun gure Parlamentu propioa dugu, eta etxebizitza, garraioa edota osasuna bezalako gaietan erabakitzeko eskubidea dugu. Eta Londresko gobernu ezberdinetan ere eskoziarrok izan dugu parte hartzea", azaldu du.

Horrexegatik, "eta Eskoziak Erresuma Batuarekin duen lotura estua kontuan hartuta, askoz ere interesgarriagoa da guretzat elkartuta jarraitzea banatzea baino".

Dirua eta autogobernua

Politikari eskoziarrarentzat, bereiztearen aldekoen ahulezia nagusia etorkizuneko Eskoziak izango duen diruaren inguruko guztia da. Salmond eta independentziazaleak liberaren barruan jarraitzea nahiko lukete, "baina horren inguruan Erresuma Batua osatzen duten gainontzekoek ere zeresanik badute".

"George Osborne Ogasun ministroak dagoeneko azaldu du ez dela diru-batasunaren aldeko. Eta inkestek diote britainiarrek ez luketela nahi diru bakarrari eustea Eskoziak agur esatea ebatziko balu. Gure ekonomiarentzat ere ez litzateke onuragarria izango, herri independentea izanez gero, liberaren barruan jarraitzea. Oso txarra litzateke", uste du Whittonek.

Ezezkoaren alde egonagatik, Laboristen ordezkari honek ez du zalantzarik erreferenduma egitea beharrezkoa dela. "Auzi hau argitu beharra daukagu behin betiko", azpimarratu du.

Bere esanetan, azken 40 urteotan Eskozian beti izan da jende kopuru bat Erresuma Batutik alde egitearen aldekoa. Egun eskoziar abertzaleek Parlamentuan gehiengoa lortu duten honetan, "garaia da auzi hau argitu eta gizarteak zer pentsatzen duen jakiteko".

"Bi urte daramatzagu kanpaina egiten. Jendeak baditu aldeko zein kontrako argudioak. Gai honekin zirt edo zart egin beharra dugu, eta gure eskola eta erietxeak nola hobetu behar ditugun hitz egiten hasi behar dugu", azaldu du. duela iradokitzen du.

Eskoziak Erresuma Batuaren baitan jarraitzea erabakitzen badute herritarrek irailaren 18ko galdeketan, herrialdeak autogobernu handiagoa izango duela iradoki du.

"Better Together osatzen dugun hiru alderdiek –Kontserbadorea, Laborista eta Liberala—botere gehiago agindu dute eskoziarrek britainiar izaten jarraitzea erabakitzen badugu", esan du Whittonek.

'Bi aldeek onartuko dute galdeketaren emaitza, edozein dela ere'

Alderdi Laboristako eskoziarren buru izan zen, baina, egun, independentziari 'bai' esatearen aldekoa da. Bob Thomsonek galdeketa demokratikoki eredugarria izan dela deritzo.

Eskoziako Alderdi Laboristaren buru izan zen Bob Thomson. Egun, ordea, Labour for Independence (Laboristak Independentziaren alde) elkartearekin bat egin du eta erreferendumean independentziari baiezkoa ematearen aldekoa da.

Estatu berri batek "gure erabakiak hartzeko aukera emango digu, gure aberastasuna ontzea eta Eskozia justuagoa, berdintasunezkoagoa eta oparoagoa sortzea ahalbidetuko du".

Alde guztiek galdeketaren emaitza ontzat emango dute "zalantza izpirik gabe", baita berdintasuna handia bada ere, "prozesu guztia demokratikoki eredugarria izan delako", horren iritzian. "Britainia Handiko ohitura politikoak dio gehiengoa gehiengoa dela, aldea oso estua bada ere", dio Thomsonek.

Cameronen kabineteak erreferendumaren emaitza onartuko ez balu, "leku oso txarrean" utziko luke Londresko gobernua, eta arrazoiak kenduko lizkieke Europar Batasunean egon ala ez galdeketa bidez erabaki nahiko luketenei. Horren ustez, edozein naziok izan beharko luke bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea, "autodeterminazio eskubidea giza eskubidea delako".

Eskoziaren ekonomiak badu etorkizuna Britainia Handitik kanpo ere, "Financial Timesek berak jaso duenez, munduko 20 herrialde aberatsenetako bat den neurrian". Eta ez du zalantzarik liberatik kanpo geratuz gero, Eskoziak Britainia Handiko zorra ez lukeela bere gain hartu beharko. "Arrazoitua legoke erabakia", dio. Europar Batasunetik kanpo geratzeko mehatxuak ez du sinesgarritasun askorik, Thomsonen aburuz, "Britainia Handiari ez zaiolako interesatzen bere atarian Batasunetik kanpoko merkatu garrantzitsu bat izatea".

Laboristen Eskoziako burua izandakoak, ordea, ez du uste gizartean inongo hausturarik egongo denik. Baina herritarrak alde bateko zein besteko muturretara hurbil litezkeela dio, eta horrek "aldaketa erradikalak" eskatzeko nahia areagotu lezake. Bob Thomsonek uste du, halere, Londresek eskoziarren autogobernua sakontzearen aldeko konpromisoa hartuko balu, horrek banatzeko sentimendua baretu lezakeela etorkizun hurbilera begira.