Norteko Ferrokarrilla

Oskar Gonzalez EHUko kimikaria, Van Gogh-en koadro baten ikerketaz aritu da, bi koadro direla aurkitzeko. Elhuyarreko Danel Solabarrietak, berriz, Zientzia Azokaren jaialdiaz hitz egin du: urtean zeharreko lanen erakusketa publikoa Bilbon.

Jon Villapun Arbide, "Geuria" aldizkariko kidea. CAF-Elhuyar kazetaritza saria irabazi du Etxerreko putzuari buruzko monografiko batekin.

Amaia Antero, Von Hippel Lindau gaixotasun arraroak eragindakoen Sendabide elkarteko kidea, hemengo zentroetan ikerketa lerro bat abiatu duena.

BRTA aliantza ezagutu dugu, hemen egiten den ikerketari laguntzen dion erakundea. Jon Kepa Gerrikagoitia, Garbiñe Manterola eta Ricardo Bueno izan dira gurekin. Matematikaz hitz egin dugu Jone Apraiz EHUko ikertzailearekin eta Idoia Marauri San Bicente ikastolako irakaslearekin.

Banatu berri diren CAF-ELHUYAReko sari nagusiaren irabazlea elkarrizketatu dugu, Ane Portillo Blanco." Emakumeen libidoaren heriotza: Epaiketa garaia" izeneko artikulua saritu diote berari. Gainera, Eli Alberdirekin aritu gara EHUko argitalpen zerbitzuen 40. urteurrenaz.

Agatha Christieren pozoiak, berriz ere gurean, Mentxu Aiertzarekin. Eserinari buruz hitz egin dugu, Afrikako landare batetik erauzten dena. XIX. mendean, Europara ekarri zuten, eta gure programara iritsi da. BI eleberritan erabili zuen idazleak.

Bilboko Arkeologia Museoko Joseba Riosek azaldu digu nola bizi ziren neandertalak Aranbaltza aztarnategian, Barrikan.

Irati Aiestaran (CICbiomaGUNE), mitokondria bidezko tratamenduaren arriskuez. Terapiak "hiru guraso genetikodun haurrak" sortzen ditu, gaixotasun mitokondrialen aurka. Erresuma Batuan baimenduta dago tratamendu hori. CICbiomaGUNEko talde honek aurkitu du zer arazo ekar lezakeen tratamendua.

Gorka Azkune (IXA taldeko informatikaria EHUn), autoikasketaz adimen artifizialean. Aitor Urbieta (Ikerlan), Lander Segurola (Vichomtech) eta Joseba Laka (Tecnalia), zibererasoen aurkako ikerketaz.

Espintronikaz aritu gara Txoni Matxainekin. Teknologia berria ez, baina modernoa bai. Bestalde, UEU prestatzen ari den matematikari euskaldunen topaketaz aritu gara.

Hauts-gandua aitzakia hartuta, atmosferaz saio berezia; nolakoa den eta zein abentura bizi genituen haren esplorazioan.

Oskar Gonzalez kimikariarekin, kolore zuria hizpide: pigmentuak eta artea. Titanio zuria, berun zuria, zink zuria, kaltzio karbonatoa, zuririk zuriena... 

Eneko Agirre, EHUko IXA taldeko informatikaria. Association of Computational Linguistics erakundeko kide egin dute (fellow). Mundu osoan 75 bakarrik daude eta Europan 15. Aitziber Agirre, "Elhuyar" aldizkariko zuzendaria, martxoko zenbakia atera berritan.

Mentxu Aiertzarekin, Agatha Christie eta bere pozoien atalean, "Bost Txerrikume" eleberria: zikutina.

Euskalmet-eko Onintze Salazarrek kontatu digu non eta nola gordetzen diren meteorologiako datuak eta zertarako erabiltzen dituzten gerora.

Otsailaren 11, emakume eta neska zientzialariaren eguna: Maria Paulis, Polymat-eko zuzendaria, Olatz Arbelaitz, EHUko Informatika Fakultateko ikerlatzailea eta Idoia Mujika CFMko komunikazio-arduraduna eta “Emakumeak Zientzian” programaren sustatzailea.

Idoia Marauri eta Jone Apraiz irakasleak "Alan Turing matematikariaren ekarpena biologian" izeneko hitzaldia ematen ari dira. Jose Luis Etxezarreta Goierriko Lemniskata dibulgazio-taldeko kidea ere izan dugu eurekin, hitzaldiaren antolatzailea.

Gaixotasun digestiboek osagai genetiko bat izaten dute. Baina ez denek, eta ez beti. Eta ez da erraza jakitea nola eragiten duen aldakortasun hori. Koldo Garcia Biodonostia institutuko ikertzaileak korapilo hori desegiteko egiten du lan. Gurekin izan da irratian.

Leire Larizgoitia (DIPC) zientzialariarekin hitz egin dugu. Donostiako fisikari talde batek diru-laguntza handi bat jaso du neutrinoen detektagailu bat garatzeko ESS proiekturako (Suedian eraikitzen ari diren neutroien espalazio-zentrorako).

LED, OLED eta QLED. Gaur, diodoen argiaren kuantikaz hitz egin dugu Txoni Matxain¿ekin (EHU-DIPC), eta azken ikerketen berri ekarri digu.

XXVI. denboraldiaren 18. saioa: 2022ko zientziaz, anhedoniaz edo musikak plazerik ez sortzeaz (Ana Galarragarekin) eta Salemgo sorginak.

XXVI. denboraldiaren 17. saioa: koronabirusen bilakaera, James Webb teleskopioa, teleskopio likidoa eta Munch-en Oihua.

Eguberrietako programa berezia egin dugu: umorea eta zientzia. Bi mundu ezberdin eta, hala ere, etengabeko kolapso batean daudenak. Elkarren arteko talka horren adibide asko ekarri ditugu gaur gabon gauari umore puntu bat ekartzeko.

Agatha Christie etorri zaigu Norteko Ferrokarrillera. Agatha Christie eta haren pozoiak. Irakurri al duzue Apointment with death? Hitzordua heriotzarekin, euskaraz. Irakurri al duzue? Heriotza horren hildakoa digitalinarekin hiltzen da. Mentxu Aiertza kimikariak azaldu digu zer den pozoi hori, eta nola erabili duen Agatha Christiek.

Margolariek historian erabili izan dituzten pigmentu asko toxikoak dira, metal astunetan oianrritutako substantziak direlako. Oskar Gonzalez gure kolorezalearekin haietako batzuei buruz hitz egin dugu gaur. Goya, Vermeer edo Napoleon izan dira gurekin elkarrizketan.

Mikel Iruskieta (EHU) Clariah azpiegituraz aritu zaigu. Clariah-eus Giza eta Gizarte Zientzietan euskara eta euskaraz ikertzeko aukera Europako ikerketa-azpiegituretan bultzatzeko egitasmoa da.

Gorka Azkune (EHU) Adimen Artifizialean aditua, Big Science egitasmoaz. Baliabide gutxi duten ikertzaile askoren elkarlan.

25 urte bete ditugu, eta, ospatzeko, saio berezia osatu dugu Txingudiko Ekoetxean, zientzia kanpotik ikusten duten gonbidatuekin: Xubane Uribarrena arraunlaria eta Andoni Agirregomezkorta aktorearekin.

Euskalmeteko Onintze Salazar, pirokumuluez: sumendiek eta sute erraldoiek sortutako hodeiak.

DIPC zentroak eta Columbiako Unibertsitateak lankidetza bat abiarazi dute nanopartikulen bitartez garuna ikertzeko. Aitzol Garcia proiektuaren buruetako bat izan da gurekin, eta aurkeztu dizkigu ikerketa-taldea eta proiektu osoa.

Txoni Matxain EHU-DIPCko Txoni Matxainek kuantikaren gaur egungo joerak zein diren azaldu digu. Elhuyarreko Manex Urruzola, "Iraganeko Kimerak" erakusketaz aritu zaigu.

Zer dago gorriaren azpian? Infragorria. Ez da kolore bat, berez, baizik eta kolorea ez den lehen uhin elektromagnetikoa, energiaren eskalan behera. Ez da kolore bat, eta hortaz, ez luke egon behar koloreei buruzko atal batean. Baina Oskar Gonzalez gure kolorezaleak topatu du arrazoi oso on bat infragorria koloreen atalera ekartzeko. Artean duen erabileraz hitz egin digu.

Berri on bat: malariaren kontrako lehen txertoa! Horretaz hitz egin dugu, bai eta aurtengo Nobel sariei buruz ere. Gainera, pozoiei buruzko atal berri bat hasi dugu gaur: "Aukeratu zure pozoia", Mentxu Aiertzarekin. Gaurko aukera: estriknina.

Antenan ez garenez egon, "antenarik gabe" ideia hartu dugu gaitzat. The Sentinel, St. Matthew uharteko elur-oreinak, Arecibo, antenarik gabeko mugikorrak eta zuhaitzen hostoak. Asko dago kontatzeko antenarik gabeko programa batean.

Aste honetan, zientzialari handi bat: Isabelle Guyon. Adimen artifizialaren erreferente bat azken hamarkadetan. #BBVAfronterasdelconocimiento saria jaso du aste honetan eta gurekin izan da.