Historia

Almudena Villegas historialariaren ustez, duela 2.500 urte hanburgesak baziren salgai Hispanian. Dena dela, gaur ezagutzen dugun hanburgesaren ideia, berez, AEBetatik iritsi zitzaigun 1950ko hamarkadan.

Arkeologo talde batek duela 1.000 urte baino gehiagoko Chancay kulturako lider bat aurkitu du Lima iparraldean. Hobiak sei metroko sakonera eta zazpi metroko luzera eta zabalera ditu. Beste sei pertsonen gorpuzkiak eta garaiko ontziak ere aurkitu dituzte bertan.

Antxon Jauregi izango da protagonista aurten Irungo alardean. Emakumez jantzita aterako den aurrena izango da, eta, dudarik gabe, historia egingo du herrian. Berarekin hitz egin dugu, eta erabat pozik dagoela dio.

Lucio Vergara 1892an sortu zen Arantzan. Ebanista lanbidez, argazkilaria zen afizioz eta bere mila argazki topatu dituzte bizi izan zen etxeetako ganbaretan. Haren bilobetako batekin izan gara, Juanber Alustizarekin.

16. mendean pilota jokoak hasi eta lehen 'frontoiak' atontzen hasi zirenetik hona, pilotan aritzeko espazioen bilakaera bildu dute "Pilotalekuak. Hutsunea eraikiz" erakusketan.

Joxepa Antoni Aranberri izan da Andoni Egañaren 'Bertsografiak' ataleko protagonista. Garaiak kontuan izanda, ez dago bere bat-bateko bertsorik, baina bertso sorta dezente bai.

Antzinako hilarrietan dauka jatorria euskal tipografiak, eta XX. mendeko bigarren aldian zabaldu zen, batik bat. Gaur egun ere, ondo begiratuz gero, edonon topa dezakegu. Gaiak badu mamia, eta doktoretza tesi baterako ere eman du.

'Bertsografiak' atala egiten aritu da oraingoan ere Andoni Egaña. Jatun oso ona eta Bizkaiko txapeldun izan zen Jon Azpillaga protagonista moduan hartuta.

Euskal Herrian jaiotakoak biak, Estatu espainiarren Arkitekturan lizentziatu ziren lehendabiziko emakumeetakoak izan ziren Margarita Mendizabal eta Elena Arregui. Haien ibilbidea ikertu du Olatz Ocerin EHUko Arkitektura Goi Eskola Teknikoan irakasleak eta ikertzaileak, genero ikuspegitik.

Andoni Egaña etorri da 'Bertsografiak' atala egitera. Ahots eskasa zuela izan zen azken pista eta hortik tiraka, Pello Mari Otaño izan da gaurko protagonista.

Norberaren abizenak zeintzuk diren jakiteak pisu handia izan du gurean. Asko dira gure abizenen atzean nor dagoen eta gure arbasoek nolako bizimodua zuten jakin nahi dutenak. Digitalizazio lanari esker, badira horretan lagungarri diren webguneak, artxibo historikoetan informazioa topatzeko.

Jaiotza tasa baxuaren eta beste arrazoi batzuen ondorioz, Gasteizko Haurrak haurtzaindegiak ateak itxi behar izan ditu eta, eraikina salgai dago. 1930ean eraikia, historia luzea eta interesgarria du atzean. Olabide ikastola klandestinoa hartu zuen hasieran eta gero haurtzaindegia izan zen.

Manuel Olaizola, Uztapide, izan da gaurko 'Bertsografiak' ataleko protagonista. Zestoan jaio zen 1909an, Arroan batailatu zuen, Zurbaon eta Donostian aritu zen lanean eta Oiartzunen pasa zituen gainontzeko urteak.

Armintzan izan da Izaskun Moyano itsas emakumeen testigantzak lortzeko helburuarekin. Akaitze Kamiruaga Labayru Fundazioaren zuzendariordearekin bildu da bertan "Geu be Bagara Itsasoa" liburuari buruz hitz egiteko.

Leyre Arrieta historialaria 1947 eta 1956 artean BBC irratian euskaraz egin ziren kronikak ikertzen ari da. Kulturari buruzko tartea izaten zen euskarazkoa eta galegoz zein katalanez egiten ziren saioekin txandakatzen zuten.

Bilboko Arkeologia Museoak hainbat euskaldunek Egiptora egin zituzten bidaietatik ateratako materiala jarri du erakusketa batean. Tutankamonen hilobiaren indusketa garaian egindako bidaiak izan ziren.

Frantziako eta Ingalaterrako banderaren pistari jarraiki, Pernando Amezketarra izan da gaurko 'Bertsografiak' ataleko protagonista. Berari buruz gehiago jakite aldera, Andoni Egaña izan dugu gurekin.

Mikel Sanchez medikua, Irakli Kokakhidze Georgiako Ametsa alderdiko burua, Aspace Gipuzkoa, Bilboko Orkestra Sinfonikoa eta Ukrainarekiko elkartasun ekintzak egindako elkarteak ere saritu dituzte.

'Beti mugan' Comète sarea hizpide duen eleberri historikoa aurkeztu du Ruben Ruiz Perezek "Hitzokei"n. Mattin da protagonista, Baztanen kontrabandoaren munduan sartzen den mutiko bat. Beste pertsonaia bat Braulio da, herriko gizonik zaharrena, detaile guztiei erreparatzen diena.

Euskal Herri osoko 200 kantari eta musikari elkartuko dira Euskal Herriko historia azaltzeko helburua duen proiektu honetan. René Zugarramurdirena da obra eta gaurkoaz gain Hondarribian eta Baionan ere eskainiko dute.

Gero eta gehiago dira burdin hesien atzean gertatu zena ezagutzeko jakin-mina duten bisitariak. Mundu zabaleko fenomenoa da. Estatu Batuetan San Frantziskoko Alcatraz espetxean esaterako. Estatuan, Bartzelonako Modelok 158.000 bisita jaso ditu azken urteetan.

45 urte egin ditu Mari Karmen Mitxelenak irakaskuntzan. Hasieran klandestinitatean, Ikastolaren sortzaileetakoa da eta andereño praktikak Elbira Zipitriarekin egin zituen. Gaur gurean izan da Elbira omentzeko asmoz.

Ibarrangelun "Hator, hator" abestia kantatzen zen gabon egunean, itsasoari begira. Omenalditxo bat egitearren abestu digute herritarrek abestia.

Hiru koplaz osatuta daude "Kebonikoak" eta azkena da gaurkoan Ibarrangelun eskuartean daukatena. Herritarrek abesti hau berreskuratu eta gabon giro paregabean eskaini digute bertsio tradizionala.

Domingo Zuluaga Ibarrangeluko herritar askoren irakasle izan zen, baita herriko abadea ere. Jesús Mari Ziluaga, herriko alkatea, Domingoren ikasle izan zen eta honi buruzko informazio gehioago eman digu.

San Pedro Atxarre baselizan bildu gara Olatz Saitua sopranoarekin. Olatzek Kebonikoen bazeukan Kebonikoen eta honen atzean dagoen tradizioaren berri eta horren guztiaren berri eman digu.