Gizartea -

DONE LAURENDIREN MALKOAK

2021eko Pertseiden izar-jasa udan: Non ikusten dira hobeto Done Laurendiren malkoak Euskadin?

Pertseidak ikusteko unerik onena abuztuaren 12tik 13rako gaua izango da. "Urte bikaina" izango da, ilberria orain dela gutxi izan delako.

2016ko pertseidak. Argazkia: EFE.
2016ko pertseidak.
2016ko pertseidak. Argazkia: EFE.

EITB Media

Whatsapp Facebook Twitter Telegram Email

Iristear da 2021eko udan izango diren meteoro-jasa garrantzitsuez gozatzeko unea. Uztaileko delta akuariden ostean, abuztuan pertseidak edo Done Laurendiren malkoak ikusteko aukera egongo da (horien jarduera maximoa ostegunerako, abuztuak 12, espero da).

Zer dira Done Laurendiren malkoak?

Pertseiden izar-jasa urtero abuztuaren 12aren inguruan gertatzen den meteoro-jasa da ("izar iheskor" edo "izar uxo" izenaz ere dira ezagunak). "Done Laurendiren malkoak" izen herrikoia ere hartzen dute, meteoro-jasaren aktibitate goreneko unea abuztuaren 10era gerturatzen delako, izen bereko martiri espainiarraren jai-egunean.

Pertseidak ipar hemisferiotik ikus daitezke udan. Meteoro horien abiadura segundoko 50 kilometrotik gorakoa izan daiteke, eta horien jarduera-tasa orduko 200 meteorokoa ere izan daiteke. Aktibitate goreneko unea abuztuaren 11tik 13rako gauetan izaten bada ere, pertseidak normalean uztailaren 17an hasi eta abuztuaren 24an amaitzen dira. Horien aktibitate altuak, uda borealean behaketarako baldintza atmosferiko mesedegarriekin batera, urtean zehar gertatzen den meteoro-jasarik ospetsuena eta ikusteko errazena bihurtzen du.

Zer espero da 2021ean?

2021 "urte bikaina" izango da pertseidak ikusteko, ilberria (abuztuak 8) baino egun batzuk geroago gertatuko baitira.

Pertseiden puntu gorena abuztuaren 12an espero da, 21:00etatik 24:00etara (ordu ofizialak penintsulan). Beraz, pertseidak ikusteko unerik onena abuztuaren 12tik 13rako gaua izango da, behin zerua ilun dagoenean, ilargia ostertzean ezkutatu ondoren.

Zergatik gertatzen dira?

Kometek, Eguzkiaren inguruan dituzten orbiten arabera, gas, hauts eta hondakin errekasto bat botatzen dute espaziora. Material harritsu horiek, kometaren orbitatik gertu mantentzen dira.

Hala, kometa bakoitzak, eraztun moduko bat sortzen du (kometa-zati ugari pilatzen dira bertan). Lurrak, Eguzkiaren inguruan egiten duen mugimenduan, eraztun hauetako bat aurkitzen duenean, harri-zatietako batzuk (meteoroideak) bere grabitate eremuan harrapatzen ditu, eta abiadura handian sartzen dira atmosferan, meteoro-jasa sortuz.

Gas atmosferikoekin marruskadurak, segundo zati batean distiratsu agertzen diren meteoroak kiskali eta lurruntzen ditu, izar-iheskor deritzoguna sortuz. Beraz, ez da izar bat, baizik eta hauts partikula gori bat.

Meteoro bat distiratsu bihurtzen den altuera, atmosferan sartzeko abiaduraren araberakoa da, baina 100 kilometro ingurukoa izaten da.

Meteoro batzuen abiadura handiak eta distirak, efektu ikusgarria sortzen dute; gugandik oso gertu dauden ilusioa sortuz.

Urtero, abuztu hasieran, gure planetak 109P/Swift-Tuttle kometaren orbita zeharkatzen du; 133 urteko periodoa du eta 1992an pasatu zen azken aldiz Eguzkitik gertu. Orbita hau partikula txikiz beteta dago, harea aleak edo txikiagoak kasu, kometak aurreko urratsetan askatu dituenak. Partikula horietako bakoitza, kometaren buztanaren parte izandakoa, Lurreko atmosferan abiadura handian sartzen denean, marruskadurak berotu egiten du, altuera handian lurrundu arte.

Meteoro-jasak, dirudienez, jatorrizko gune bakarra du, izar uxo guztiak sortzen diren puntu bat. Puntu horri "erradiatzaile" deitzen zaio, eta horren kokapena izar-jasa izendatzeko erabiltzen da. Beraz, pertseidak Pertseo konstelazioan daude.

Nora jo pertseidak ikusteko?

Oro har, egokiena leku ilun bat aukeratzea da, ahal den argi-kutsadura txikiena duena eta inguruetan eraikinik eta zuhaitzik ez dituena. Gida bat eskaintzen dizugu, gau horretan ikuskizuna ahalik eta modurik onenean gozatu ahal izateko.

Izarren behaketa Chillida Lekun

Abuztuaren 12tik 13rako gaua izar-jasa ikusteko onenetarikoa izango dela aprobetxatuz, Aranzadi Zientzia Elkarteko adituek izarren behaketa gidatuko dute Hernaniko (Gipuzkoa) Chillida Leku museoan. Egitasmoa interesatu orori bideratuta dago, baita astronomian hasiberriak direnei ere.

21:00etan irekiko dituzte ateak, eta ikustaldiak lau ordu iraungo du, 02:00ak arte, gutxi gorabehera.

Hodeiak izanez gero, programa informatiko batekin proiektatuko da zerua, eta jarduerak bi ordu iraungo du.

Eureka! Zientzia Museoaren saio bereziak

Donostiako Eureka! Zientzia Museoak pertseidei buruzko 'Kosmos' saio bereziak antolatu ditu. Emanaldiak datorren ostiralera arte izango dira, abuztuaren 13ra arte, Donostiako museoaren planetarioan, 11:45ean euskaraz eta 12:45ean gaztelaniaz.

Hau zure interesekoa bada, baliteke beste gai hauek ere izatea
Bilboko azken albisteak Donostiako azken albisteak Iruñeko argazkiak Euskal herriak Azken ordukoa Bizkaia Albisteak Gipuzkoa Gaurko albisteak Nafarroan Araba Espainia albisteak Gizartea Eguneko albisteak Gasteiz Albisteak Zientzia albisteak Pertseidak ikusteko gida Zientziaren hedapena Aisia Udako azken ordukoa Pertseidak Astronomia Unibertsoa albisteak Kometak gaur